Theo dữ liệu độc quyền từ nền tảng tuyển dụng Simplify chia sẻ với tờ Fortune, tháng 5/2025, một người tìm việc gửi trung bình 45 hồ sơ mỗi tháng - gấp đôi so với 22 hồ sơ cùng kỳ năm ngoái. Với nhóm có bằng thạc sĩ, con số này dao động từ 32 đến 60 hồ sơ/tháng, trong khi cử nhân nộp khoảng 15-38 hồ sơ.
Ngay cả với ngành từng "đảm bảo" mức lương sáu con số (tương đương hàng trăm triệu mỗi tháng) như Khoa học máy tính, ứng viên cũng phải gửi 22-51 hồ sơ mỗi tháng. Điều này không khó hiểu khi số lượng lập trình viên giảm xuống mức thấp nhất kể từ năm 1980. CEO Meta Mark Zuckerberg thẳng thắn cho rằng trí tuệ nhân tạo (AI) hiện có thể đảm nhiệm công việc của kỹ sư lập trình tầm trung, khiến con người không chỉ cạnh tranh với nhau mà còn với máy móc.
"Việc ma" khiến ứng viên bức xúc
Không chỉ cạnh tranh gay gắt, ứng viên còn gặp phải "việc ma" - những vị trí đăng tuyển nhưng thực tế không tồn tại hoặc đã có người đảm nhiệm. Báo cáo năm 2024 của MyPerfectResume cho thấy 81% nhà tuyển dụng thừa nhận công ty từng đăng "việc ma" để duy trì hình ảnh trên sàn tuyển dụng, thử nghiệm mô tả công việc hoặc xây dựng "ngân hàng nhân sự" cho tương lai.
Kết quả là nhiều ứng viên gửi hàng trăm, thậm chí hàng nghìn hồ sơ mà vẫn… bặt vô âm tín. Một số khác thì bị "rải thính" - được tâng bốc, khen ngợi hết lời trong cuộc phỏng vấn tuyển dụng nhưng cuối cùng nhận mức lương thấp cùng chức danh không tương xứng.
Gen Z mất niềm tin vào tấm bằng
Áp lực này đặc biệt nặng nề với Gen Z. Dữ liệu của Ngân hàng Dự trữ Liên bang St. Louis (Mỹ) cho thấy, nửa đầu năm 2025, tỷ lệ thất nghiệp của Gen Z có bằng thạc sĩ hoặc cao hơn đạt 5,8%, tăng từ 3% cùng kỳ năm ngoái và cao hơn mức trung bình toàn quốc 4,1%.
Priya Rathod, chuyên gia nghề nghiệp tại Indeed, nhận định: “Ngày càng khó để thế hệ trẻ chen chân vào thị trường lao động, nhất là trong giai đoạn bất ổn kinh tế và AI làm xáo trộn nhiều ngành nghề. Ngay cả bằng cấp cao cũng không phải tấm vé bảo đảm”.
Tình hình đáng lo đến mức 58% sinh viên tốt nghiệp trong vòng một năm qua vẫn chưa tìm được việc làm đầu tiên, theo Kickresume. Khảo sát của Indeed năm 2025 cho thấy hơn 1/3 cử nhân cho rằng tấm bằng của họ là “lãng phí tiền bạc”.
Gen Z - dù chỉ chiếm 5% lực lượng lao động - lại thất nghiệp nhiều, góp phần kéo tỷ lệ thất nghiệp toàn quốc lên cao. Hơn một nửa (51%) Gen Z hối tiếc vì đã học đại học, so với 41% thế hệ Y (những người sinh trong khoảng 1981-1996) và 20% thế hệ ông bà (1946-1964).
Học cao, nợ lớn và khoảng cách lợi tức
Việc học lên cao là khoản đầu tư tốn kém: Chi phí trung bình lấy bằng thạc sĩ ở Mỹ năm 2024 là 62.820 USD (khoảng 1,6 tỷ đồng), theo Education Data Initiative. Trong khi đó, tổng nợ vay sinh viên ở Mỹ đã chạm 1,6 nghìn tỷ USD.
Khảo sát của Indeed cho thấy 43% người lao động từng từ chối nhận việc vì lương không đủ trả nợ vay học phí; cùng tỷ lệ này từ bỏ theo đuổi một nghề vì lo gánh nặng nợ.
Lợi tức đầu tư (ROI) cũng chênh lệch rõ rệt giữa các ngành: Bằng Thạc sĩ Khoa học sinh học & Y sinh học tại Đại học Bang Ohio mang lại giá trị thu nhập trọn đời ước tính 7,3 triệu USD, trong khi bằng Thạc sĩ Thần học tại một trường ở New York chỉ khoảng 1,65 triệu USD.
Các chuyên gia giáo dục khuyến nghị, trước khi quyết định học thạc sĩ, người học cần xác định rõ mục tiêu - học để nâng cao chuyên môn, chuyển ngành hay phục vụ nghiên cứu. Bên cạnh đó, người học cần tìm hiểu kỹ uy tín và chất lượng chương trình, đặc biệt với các khóa liên kết quốc tế; so sánh giữa chi phí và lợi ích, từ học phí đến cơ hội việc làm và thu nhập dự kiến. Việc tham khảo ý kiến người trong ngành hoặc cựu học viên cũng giúp đưa ra cái nhìn thực tế hơn. Những bước này sẽ giúp người trẻ tránh rơi vào “bẫy thạc sĩ cho có”, đồng thời tối ưu hóa giá trị tấm bằng, bảo đảm thời gian và tiền bạc được đầu tư xứng đáng.
Comments