Suốt nhiều tháng qua, Nga coi chiến thuật bão hòa UAV là công cụ chủ lực để duy trì sức ép dài hạn. Các đòn tấn công nhiều tầng, nhiều hướng buộc Ukraine phải căng sức phòng thủ và tiêu hao kho tên lửa phòng không đắt đỏ. Với sự chênh lệch khi một UAV giá vài chục nghìn USD có thể buộc Kiev phóng đi tên lửa trị giá hàng triệu USD, Moscow đã biến chiến thuật này thành đòn tiêu hao hiệu quả.
Vấn đề đặt ra là, Ukraine cần các giải pháp ứng phó vừa hiệu quả, vừa tiết kiệm chi phí, thay vì phụ thuộc hoàn toàn vào mạng lưới phòng không chiến lược. Đây chính là lý do các hệ thống pháo tự hành như AS90, Archer hay Krab được đánh giá cao, vì chúng không chỉ có khả năng khai hỏa nhanh và linh hoạt trong phản pháo, mà còn tạo lớp phòng thủ tầm trung giúp giảm tải cho các hệ thống phòng không đắt đỏ như Patriot hay NASAMS.
Vai trò “lá chắn từ xa” của pháo tự hành
Trước áp lực nặng nề lên lưới phòng không, các khẩu pháo tự hành của phương Tây trở thành công cụ bổ trợ quan trọng cho Ukraine. Chúng không bắn hạ UAV trên không, mà đánh thẳng vào bệ phóng, kho chứa và hạ tầng hậu cần từ xa. Với hỏa lực mạnh và cơ động cao, các khẩu pháo tạo thành “lớp phòng thủ vòng ngoài” lợi hại.
Thứ nhất, pháo tự hành có lợi thế về chi phí. Thay vì sử dụng các tên lửa phòng không có giá hàng triệu USD cho mỗi lần đánh chặn UAV giá rẻ, việc phóng các quả đạn pháo 155mm tiết kiệm hơn nhiều. Đây được coi là một trong những giải pháp kinh tế để duy trì phòng thủ lâu dài, trong bối cảnh nguồn lực Ukraine hạn chế.
Thứ hai, hiệu quả của pháo tự hành nằm ở khả năng bắn phá hậu cần của đối phương. Khi được kết nối với UAV trinh sát và radar, pháo binh có thể tấn công chính xác vào các vị trí tập kết UAV hoặc bệ phóng cơ động của Nga. Điều này không chỉ giảm số lượng UAV được phóng lên, mà còn làm chậm nhịp độ tấn công bão hòa.
Thứ ba, pháo tự hành còn giúp Kiev chủ động hơn trong tác chiến phản ứng nhanh. Các hệ thống như Archer có thể bắn loạt đạn và rút khỏi vị trí trong vòng vài chục giây, tránh nguy cơ bị UAV cảm tử hoặc tên lửa phản pháo của Nga tấn công. Đây là ưu thế quan trọng trên tiền tuyến, khi tốc độ di chuyển và khả năng ẩn giấu đang trở thành yếu tố sống còn.
Một số chuyên gia nhận định, pháo tự hành còn mang giá trị tâm lý và chiến lược. Khi Ukraine chứng minh khả năng phản pháo hiệu quả, Nga buộc phải phân tán nguồn lực và triển khai UAV từ nhiều điểm khác nhau, làm giảm mật độ tập trung. Dù không thể thay thế phòng không trực tiếp nhưng pháo tự hành vẫn góp phần buộc Moscow điều chỉnh cách áp dụng chiến thuật bão hòa trong mùa đông tới.
Pháo tự hành AS90 của Anh nổi bật ở độ tin cậy và tốc độ khai hỏa, cho phép Ukraine phản pháo nhanh vào các bệ phóng UAV tiền duyên, qua đó làm gián đoạn nhịp tấn công bão hòa ngay từ đầu. Với ưu thế này, AS90 vừa mang lại hiệu quả chiến thuật, vừa giảm gánh nặng chi phí đánh chặn.
Lựu pháo Archer của Thụy Điển cung cấp cho Kiev phát huy thế mạnh cơ động và tự động hóa, có thể bắn loạt dồn dập rồi rút quân trong vài chục giây. Khả năng “đánh nhanh rút gọn” giúp pháo tránh nguy cơ bị UAV cảm tử hay hỏa lực phản pháo, phù hợp với môi trường giao tranh tốc độ cao.
Pháo tự hành Krab do Ba Lan chuyển giao có tầm bắn 40km, đặc biệt khi kết hợp đạn dẫn đường Excalibur, giúp Ukraine tập kích sâu vào kho UAV, căn cứ điều khiển và tuyến hậu cần của đối phương. Theo báo cáo của quân đội Ukraine, Krab từng phá hủy các điểm tập kết UAV tại Melitopol, góp phần làm chậm nhịp độ tấn công của binh lính Moscow vào mùa hè 2024. Nhờ đó, Ukraine không chỉ phòng thủ, mà còn chủ động thiết lập “lớp phòng thủ vòng ngoài” hỗ trợ mạng lưới phòng không.
Những giới hạn hiện hữu
Dù có giá trị chiến thuật, pháo tự hành không phải là “lá chắn toàn diện”. Chúng không thể thay thế vai trò của phòng không trực tiếp, vì chỉ có thể ngăn chặn UAV từ gốc chứ không thể bắn hạ chúng trên không. Hiệu quả của pháo phụ thuộc chặt chẽ vào khả năng trinh sát và chỉ thị mục tiêu. Nếu không có thông tin chính xác từ UAV trinh sát hoặc radar, nguy cơ “bắn mù” là rất lớn.
Ngoài ra, Nga đã tăng cường UAV cảm tử Lancet với tầm xa hơn, đủ sức đe dọa trực tiếp vị trí pháo binh Ukraine. Quan trọng hơn, nguồn cung đạn 155mm của NATO vẫn hạn chế, khiến việc duy trì hỏa lực cường độ cao là một thách thức không nhỏ.
Các quan chức Ukraine và phương Tây nhấn mạnh vai trò của pháo tự hành trong việc giảm thiểu số UAV tiếp cận các thành phố lớn của Ukraine, coi đây là giải pháp tiết kiệm chi phí so với việc dùng tên lửa phòng không. Ngược lại, từ góc nhìn của Nga, các hệ thống pháo này không thể ngăn cản được nguồn cung UAV ngày càng dồi dào, chiến thuật bão hòa vẫn sẽ phát huy hiệu quả cho đến khi Ukraine cạn kiệt đạn dược.
Trong khi đó, nhiều chuyên gia quân sự trung lập tin, hiệu quả thực sự của pháo phụ thuộc vào việc Ukraine có xây dựng được “chuỗi tiêu diệt” khép kín, bao gồm trinh sát chính xác, truyền dữ liệu nhanh và phản pháo kịp thời hay không. Nếu chuỗi này vận hành trơn tru, pháo tự hành sẽ trở thành mắt xích quan trọng trong mạng lưới phòng thủ đa tầng.
Bước vào mùa đông, nếu Ukraine phối hợp pháo tự hành với radar và UAV trinh sát, đồng thời được phương Tây bảo đảm nguồn cung đạn dược chính xác, áp lực từ UAV của Nga có thể giảm đáng kể. Ngược lại, nếu nguồn cung gián đoạn trong khi Moscow duy trì nhịp tấn công dồn dập, pháo tự hành khó phát huy hết vai trò và Kiev sẽ phải đối mặt nguy cơ tổn thất nặng nề về hạ tầng, nhất là năng lượng.
Sự xuất hiện của AS90, Archer và Krab giúp Ukraine có thêm công cụ để đối phó với chiến thuật bão hòa UAV của Nga, nhưng đây không phải giải pháp tuyệt đối. Vai trò của chúng nằm ở chỗ bổ sung cho lưới phòng không, giảm áp lực từ xa và tạo ra sự linh hoạt chiến thuật.
Tương lai của chiến tuyến mùa đông 2025 sẽ phụ thuộc không chỉ vào sức mạnh hỏa lực, mà còn vào năng lực duy trì chuỗi hậu cần và sự hỗ trợ từ phương Tây.
Comments