Góp ý về dự thảo Luật Tiết kiệm, chống lãng phí, PGS.TS Hoàng Xuân Lâm, ủy viên Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam, Chủ tịch Hội đồng Trường Đại học Công nghệ và quản lý Hữu Nghị lưu ý: “Điểm mâu thuẫn pháp lý nghiêm trọng nhất trong dự thảo luật là việc mở rộng phạm vi điều chỉnh sang khu vực tư nhân”.
Cụ thể, điều 1 của dự thảo quy định phạm vi điều chỉnh bao gồm cả "hoạt động sản xuất, kinh doanh và tiêu dùng của tổ chức, hộ gia đình, cá nhân". Toàn bộ chương 3 cũng được dành riêng để quy định về tiết kiệm, chống lãng phí bao gồm các nguyên tắc trong "tiêu dùng của nhân dân".
Quy định này có nguy cơ mâu thuẫn trực tiếp với các nguyên tắc nền tảng của Hiến pháp năm 2013. Bởi Điều 32 Hiến pháp khẳng định: "Mọi người có quyền sở hữu về thu nhập hợp pháp, của cải để dành, nhà ở, tư liệu sinh hoạt, tư liệu sản xuất... Quyền sở hữu tư nhân và quyền thừa kế được pháp luật bảo hộ". Điều 33 quy định: "Mọi người có quyền tự do kinh doanh trong những ngành nghề mà pháp luật không cấm".
Các quyền này là quyền hiến định, và theo Điều 14 Hiến pháp, chỉ có thể bị hạn chế theo quy định của luật "trong trường hợp cần thiết vì lý do quốc phòng, an ninh quốc gia, trật tự, an toàn xã hội, đạo đức xã hội, sức khỏe của cộng đồng".
PGS.TS Hoàng Xuân Lâm nhấn mạnh, việc can thiệp vào cách một cá nhân hay doanh nghiệp sử dụng nguồn lực của chính họ dưới danh nghĩa "chống lãng phí" là một sự diễn giải quá rộng và không phù hợp với các lý do hạn chế quyền được Hiến pháp cho phép.
Một quyết định đầu tư không hiệu quả của một doanh nghiệp tư nhân là rủi ro kinh doanh của họ, không phải là hành vi vi phạm pháp luật về quản lý nguồn lực công. Tương tự, việc một cá nhân chi tiêu cho các sản phẩm, dịch vụ được coi là "xa xỉ" là quyền tự do sử dụng tài sản hợp pháp của họ.
Làm thế nào để định lượng hoặc chứng minh hành vi "lãng phí" trong việc mua sắm của một hộ gia đình hoặc trong một quyết định đầu tư kinh doanh không hiệu quả nhưng không vi phạm pháp luật hiện hành?
“Việc định ra các tiêu chuẩn về 'tiêu dùng tiết kiệm' và áp đặt lên người dân không chỉ thiếu tính khả thi trong thực tế mà còn xâm phạm đến quyền tự do cá nhân và quyền sở hữu tư nhân. Sự can thiệp này tạo ra một tiền lệ nguy hiểm cho việc tùy tiện can thiệp vào đời sống kinh tế - xã hội của người dân, đi ngược lại tinh thần của một nhà nước pháp quyền và nền kinh tế thị trường”, ông Lâm phân tích.
Nguy cơ tạo tầng nấc quản lý mới, gây thêm sự chồng chéo
Một điều đáng quan ngại khác, theo ông Hoàng Xuân Lâm, mặc dù mục tiêu là giảm chồng chéo, nhưng bằng cách đưa ra các quy định chung về cơ chế giám sát, dự thảo Luật Tiết kiệm, chống lãng phí lại có nguy cơ tạo ra một tầng nấc quản lý mới, gây thêm sự chồng chéo và xung đột pháp luật với các luật chuyên ngành.
Cụ thể, các quy định trong mục 3 chương 2 về "Thanh tra, kiểm tra, kiểm toán, giám sát về tiết kiệm, chống lãng phí" sẽ vận hành song song và có thể xung đột với các quy định trong Luật Thanh tra, Luật Kiểm toán nhà nước và các luật chuyên ngành khác.
Thực tế nhiều năm qua, thực trạng chồng chéo trong hoạt động thanh tra, kiểm tra là một vấn đề nhức nhối, gây phiền hà và tốn kém chi phí cho doanh nghiệp và các đơn vị.
Một doanh nghiệp có thể phải tiếp hàng chục đoàn thanh tra, kiểm tra trong một năm, thậm chí từ nhiều cơ quan khác nhau cho cùng một nội dung. Hiện nay, đã có quy chế phối hợp giữa Thanh tra Chính phủ và Kiểm toán Nhà nước để xử lý chồng chéo trong việc xây dựng và thực hiện kế hoạch hàng năm.
Tuy nhiên, dự thảo Luật Tiết kiệm, chống lãng phí không đưa ra một cơ chế phối hợp rõ ràng hay phân định thẩm quyền giữa một cuộc "thanh tra về tiết kiệm, chống lãng phí" với các hoạt động thanh tra chuyên ngành và hoạt động kiểm toán của Kiểm toán Nhà nước.
Điều này đặt ra nhiều câu hỏi: Một dự án đầu tư công sau khi được Kiểm toán Nhà nước thực hiện kiểm toán hiệu quả sử dụng vốn, có thể tiếp tục bị một đoàn thanh tra theo Luật Tiết kiệm, chống lãng phí tiến hành thanh tra về "hành vi gây lãng phí" hay không? Kết luận của cơ quan nào sẽ có giá trị pháp lý cao hơn? Ai sẽ là người giải quyết khi có sự khác biệt trong kết luận giữa các cơ quan?
“Nếu không có một chương riêng quy định về nguyên tắc phối hợp, phân định rạch ròi phạm vi, nội dung và thẩm quyền, dự thảo Luật sẽ vô tình làm trầm trọng thêm vấn đề mà nó đang muốn giải quyết, gây ra sự hỗn loạn hành chính và tạo thêm gánh nặng cho các đối tượng bị thanh tra, kiểm tra”, ông Lâm cảnh báo.
Mặt khác, việc quy định trách nhiệm "thanh tra, kiểm tra, xử lý vi phạm" một cách tương tự cho nhiều cấp, không có cơ quan nào chịu trách nhiệm chính, sẽ dẫn đến bỏ sót hoặc chậm trễ trong xử lý vi phạm. Sự thiếu rõ ràng này cũng có thể tạo gánh nặng hành chính cho các đối tượng được kiểm tra, thanh tra.
|
Đừng tạo "lá chắn" cho sự cẩu thả từ các hành động được thực hiện dưới danh nghĩa "đổi mới" Khoản 4, Điều 35 của dự thảo Luật Tiết kiệm, chống lãng phí quy định: "Cán bộ, công chức, viên chức, người giữ chức danh, chức vụ và người đại diện phần vốn nhà nước tại doanh nghiệp có hành vi gây lãng phí, hành vi vi phạm trong tổ chức thực hiện phòng, chống lãng phí được xem xét loại trừ, miễn hoặc giảm nhẹ trách nhiệm pháp lý theo quy định của pháp luật có liên quan và của cấp có thẩm quyền". PGS.TS Hoàng Xuân Lâm lưu ý, việc thiếu các tiêu chí cụ thể cho việc "loại trừ, miễn hoặc giảm nhẹ trách nhiệm pháp lý" tạo ra tiềm năng cho sự không nhất quán, áp dụng chủ quan hoặc thậm chí là lạm dụng, có thể làm suy yếu niềm tin của công chúng vào sự nghiêm minh của pháp luật trong công tác chống lãng phí. Điều khoản khoan hồng quá rộng mà không có ranh giới rõ ràng có thể bị hiểu sai thành một "lá chắn" cho hiệu suất kém hoặc thậm chí là sự cẩu thả, đặc biệt nếu "lãng phí" xảy ra từ các hành động được thực hiện dưới danh nghĩa "đổi mới". |
Comments