Cách làm của chúng ta đã sai?
Diễn đàn “Bao bì xanh: Hành trình EPR dẫn dắt giá trị bền vững”, do Báo Việt Nam News and Law (thuộc TTXVN) tổ chức sáng 8/8, tại TPHCM, nhằm thúc đẩy triển khai hiệu quả chính sách Trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất (Extended Producer Responsibility - EPR) trong lĩnh vực bao bì, hướng tới mục tiêu phát triển bền vững.
Một lần nữa, vấn đề phân loại rác thải tại nguồn lại “nóng” trên diễn đàn.
Cụ thể, Phó Chủ tịch Hiệp hội Nhựa Việt Nam, bà Huỳnh Thị Mỹ cho biết, Bộ Nông nghiệp và Môi trường (Bộ NN&MT) đang rất cân nhắc việc quy định nên có mấy thùng rác tại hộ gia đình. Ban đầu, bộ tính đề xuất phân loại rác thành 3 thùng, giống một số nước trên thế giới. Tuy nhiên, tại Việt Nam, việc phân loại như vậy gặp nhiều khó khăn.
Do đó, Hiệp hội Nhựa Việt Nam đã kiến nghị, các gia đình chỉ cần phân loại thành 2 thùng rác cho dễ thực hiện: 1 thùng là rác thải thực phẩm, hữu cơ và 1 thùng là rác thải tái chế. Rác tái chế ở đây gồm nhựa, nhôm và các vật liệu có khả năng tái chế khác.
“5-10 năm trước, một số tỉnh/thành trong cả nước đã phân loại rác thải tại nguồn, nhưng sau khi phân loại xong, các bên thu gom lại đổ chung vào một chỗ, rất lãng phí công sức.
Bây giờ mọi chuyện đã khác, rác thải ở một số nơi sau khi thu gom được phân loại khá tốt. Trước đây, thu gom túi nilon xong rồi không biết bán cho ai. Nhưng sau khi có quy định về EPR, các công ty đã thu mua nilon về để tái chế”, bà nói.
Tuy nhiên, là người đã tham gia triển khai chính sách phân loại rác thải tại nguồn tại TPHCM từ hơn 20 năm trước, ông Nguyễn Thành Yên, Phó trưởng phòng Chính sách Pháp chế, Cục Môi trường (Bộ NN&MT), cho rằng, Việt Nam đang tiếp cận theo cách phân loại rác của Nhật Bản từ 30 năm trước. Đây là cách làm không đúng.
Theo ông, chỉ có một số nước trên thế giới còn thực hiện phân loại rác tại nguồn. Với việc đốt rác điện hiện nay, rác không cần phải phân loại. Bởi, phân loại rác sẽ không còn tạo đủ nhiệt trong nhà máy điện rác. Trung Quốc trước đây áp dụng phân loại rác tại nguồn nhưng nay đã bỏ.
Ngoài ra, châu Âu cũng không còn cổ xuý phân loại rác tại nguồn. Các quốc gia phát triển áp dụng phân loại rác tại nguồn theo kiểu mới. Trong đó, rác thải khó xử lý là chất thải thực phẩm, sẽ yêu cầu phân loại ngay từ các nhà máy sản xuất, nông trường, chợ hay siêu thị.
Tức là, chính phủ một số nước yêu cầu các đơn vị đó phải làm sạch, rửa sạch thực phẩm trước khi bán cho người dân. Người tiêu dùng mua thực phẩm về không cần sơ chế mà chế biến luôn. Do đó, rác thực phẩm tại hộ gia đình không còn.
“Tôi đã tham mưu cho các cơ quan có thẩm quyền sửa luật liên quan. Việt Nam không nên phân loại rác tại hộ gia đình nữa, đây là điều đã làm 30 năm rồi nhưng không được. Phân loại rác thải tại nguồn là cần phân loại từ gốc, tức là tại các đơn vị cung cấp, phân phối thực phẩm”, ông cho hay.
Như vậy, thay vì chính sách đưa ra cho 100 triệu người dân thực hiện thì nay chỉ cần tập trung vào các đầu mối về thực phẩm. Từ đó, cơ quan chức năng dễ giám sát, hướng dẫn và có chế tài xử phạt khi cần.
Bài học phân loại rác hiện tại của Nhật Bản
Khi nghe các ý kiến phân tích việc Việt Nam mãi loay hoay với câu chuyện phân loại rác thải tại nguồn, ông Hoàng Trung Sơn, Chủ tịch Hiệp hội Giấy và Bột giấy Việt Nam, khẳng định, chính sách phân loại rác của Việt Nam đã xuất phát sai.
Ông Sơn kể, năm 2012, thời điểm ông và một số doanh nghiệp trong nước được Hiệp hội Giấy Nhật Bản mời sang để tham khảo cách họ phân loại, tái chế rác, ông cực kỳ ấn tượng với 3 cách xử lý rác của nước bạn.
Thứ nhất, cơ quan vệ sinh môi trường chia ra 5 loại rác cơ bản, gồm: kim loại; nhựa; thủy tinh; giấy (được chia thành giấy báo và bìa các-tông) và thực phẩm.
Họ đi thu gom rác 5 ngày/tuần. Mỗi ngày ấn định trong tuần, cơ quan hữu trách chỉ chuyên thu gom một loại rác nhất định. Do vậy, người dân biết cần để loại rác gì ra ngoài cửa nhà ngày đó. Rác thu gom xong sẽ được đưa về trạm ép, sau đó, giao ngay tới các nhà máy tái chế.
Thứ hai, hầu hết người Nhật Bản sau khi dùng vỏ hộp giấy tại nhà sẽ gỡ phẳng hộp ra và lau khô. Sau đó, họ xếp vỏ hộp thành từng chồng. Khi đi mua đồ tại siêu thị, người dân mang các chồng vỏ hộp đó đặt ở các thùng tại siêu thị. Khi thùng đầy, công ty tái chế sẽ tới thu rác và đổi thùng mới khác.
Do đó, vỏ hộp giấy lúc nào cũng khô, sạch, để bao lâu cũng được và không bị phân huỷ xơ sợi. Nhờ vậy, rác thải tái chế đạt chất lượng cao và không gây ô nhiễm môi trường.
Thứ ba, khi khách du lịch sang Nhật Bản, hướng dẫn viên sẽ phát cho mỗi người bịch nilon để vứt rác và mang túi rác đó bỏ tại khách sạn. Khách sạn là đơn vị thu tiền của khách du lịch nên có trách nhiệm phân loại rác.
“Hộ gia đình đã phân loại rác theo 5 ngày. Khách du lịch khi ra đường lại cầm rác về khách sạn để phân loại. Từ năm 2018, tôi đến Nhật Bản đã không còn thấy thùng rác công cộng nữa”, ông Sơn nói.
Comments