Chương trình mục tiêu quốc gia DTTS và miền núi đặt nền móng phát triển bền vững

Hội nghị toàn quốc tổng kết Chương trình mục tiêu quốc gia (MTQG) phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số (DTTS) và miền núi (Chương trình MTQG DTTS và miền núi) giai đoạn 2021-2025, định hướng nội dung giai đoạn 2026-2030 vừa diễn ra sáng nay tại Hà Nội.

Hội nghị được tổ chức sớm hơn gần nửa năm so với kế hoạch ban đầu, nhằm nhìn lại những kết quả đạt được trong gần 5 năm qua; nhận diện những khó khăn, vướng mắc, phân tích nguyên nhân, đưa ra giải pháp khắc phục để triển khai tốt hơn trong giai đoạn 2026-2030.

Hỗ trợ giải quyết căn bản một số nhu cầu thiết yếu của người dân 

Tại hội nghị, Bộ trưởng Dân tộc và Tôn giáo Đào Ngọc Dung - ủy viên Ban chỉ đạo Trung ương các Chương trình MTQG giai đoạn 2021-2025 báo cáo tóm tắt kết quả thực hiện Chương trình MTQG DTTS và miền núi.

Bộ trưởng cho biết Chương trình MTQG DTTS và miền núi giai đoạn 2021-2025 chính thức được triển khai từ cuối năm 2022, đến nay đã được cả hệ thống chính trị, nhất là đồng bào DTTS đón nhận, hưởng ứng. Các chương trình, nội dung đầu tư của Chương trình đã góp phần giải quyết một số vấn đề cơ bản liên quan đến đời sống người dân, bước đầu đặt nền móng cho sự phát triển bền vững của vùng đồng bào DTTS và miền núi, địa bàn trọng yếu của quốc gia.

Theo đó, các dự án, tiểu dự án của chương trình thực hiện mục tiêu giảm nghèo nhanh và bền vững trên địa bàn được coi là lõi nghèo, tập trung nhiều người nghèo nhất cả nước. Chương trình cũng đã hỗ trợ giải quyết căn bản một số nhu cầu thiết yếu của người dân vùng đồng bào DTTS và miền núi. Đồng thời, các chính sách hỗ trợ từ chương trình đã góp phần giúp đồng bào DTTS và miền núi tiếp cận những dịch vụ chăm sóc sức khỏe ban đầu ngay từ cơ sở.

Qua 3 năm triển khai, 6/9 nhóm mục tiêu Quốc hội đặt ra đã đạt và vượt so với Nghị quyết 120. Cụ thể, về giảm nghèo đạt 3,4% (dự kiến theo chỉ tiêu là 3,2%); thu nhập bình quân người DTTS đạt bình quân 43,4 triệu đồng (tăng 3,1 lần so với năm 2020), dự kiến hết giai đoạn sẽ đạt 45,9 triệu đồng, tăng 3,3 lần so với mục tiêu đề ra (mục tiêu ban đầu là tăng 2 lần); hoàn thành các chỉ tiêu về nhóm giáo dục. Nhóm lao động trong độ tuổi được đào tạo nghề hiện đạt bình quân 54,8%, dự kiến cả giai đoạn đạt 57,8% (mục tiêu đặt ra là 50%).

Đồng thời, việc bảo tồn, phát triển các giá trị bản sắc văn hóa truyền thống cũng đạt yêu cầu đề ra. Công tác y tế được tăng cường để đồng bào DTTS được tiếp cận các dịch vụ chăm sóc sức khỏe hiện đại…

“Trong số những nhóm mục tiêu đã hoàn thành, một số nhóm mục tiêu bản lề có tính chất nền tảng cho sự phát triển kinh tế - xã hội của địa bàn, nhất là mục tiêu về tỷ lệ giảm nghèo, thu nhập bình quân và các vấn đề về dịch vụ xã hội” - Bộ trưởng Đào Ngọc Dung nhấn mạnh.

Vẫn còn hạn chế, thách thức

Bên cạnh những kết quả đạt được, Bộ trưởng Đào Ngọc Dung cũng thẳng thắn chỉ ra những hạn chế, thách thức trong quá trình triển khai Chương trình MTQG DTTS và miền núi thời gian qua.

Theo đó, chương trình bước đầu được thiết kế tổng thể, phân chia nhiều dự án, tiểu dự án, các nội dung chính sách khác nhau và được quản lý bởi nhiều bộ, ngành dẫn đến khó khăn trong tổ chức thực hiện, phân tán nguồn lực. Công tác chuẩn bị đầu tư của một số bộ, ngành, địa phương chưa sát thực tế, phải trình cấp có thẩm quyền nhiều lần điều chỉnh, sửa đổi, ảnh hưởng tiến độ, hiệu quả triển khai các chương trình, nhất là giải ngân. Công tác tổ chức ở địa phương còn gặp nhiều khó khăn, lúng túng, nhất là trong công tác tham mưu, quản lý các dự án, tiểu dự án của chương trình. Công tác phân cấp, phân quyền chưa triệt để, dẫn đến khó khăn trong tổ chức thực hiện.

Hiện vẫn còn 3/9 nhóm mục tiêu không đạt, khó hoàn thành, gồm: nhóm mục tiêu về cải thiện cơ sở hạ tầng kỹ thuật; nhóm mục tiêu số thôn, xã, bản ra khỏi địa bàn đặc biệt khó khăn; nhóm mục tiêu về công tác định canh định cư, giải quyết tình trạng thiếu đất ở, đất sản xuất cho đồng bào dân tộc.

Bên cạnh đó, công tác chuyển đổi số, triển khai ứng dụng công nghệ thông tin hỗ trợ hoạt động quản lý, chỉ đạo điều hành, tổ chức thực hiện còn hạn chế. Việc chấp hành các chủ trương theo quy định, nhất là chế độ thông tin tổng hợp, xử lý những vấn đề vướng mắc còn chậm và nhiều khó khăn.

Tập trung đổi mới cách làm

Cũng tại hội nghị, Bộ trưởng Đào Ngọc Dung thông tin về một số nội dung cơ bản định hướng triển khai Chương trình MTQG DTTS và miền núi giai đoạn 2026-2030.

Bộ trưởng nhấn mạnh: Về cơ chế tổ chức thực hiện, nguyên tắc giai đoạn 2 là thu gọn đầu mối quản lý, phân công nhiệm vụ rõ ràng, trao toàn quyền cho địa phương từ chủ động lập kế hoạch, huy động phân bổ nguồn lực, tổ chức thực hiện để đạt các mục tiêu đề ra cho từng mục tiêu và cho cả giai đoạn; thực hiện tốt phương châm "6 rõ" theo chỉ đạo của Thủ tướng - rõ người, rõ việc, rõ thời gian, rõ trách nhiệm, rõ sản phẩm, và rõ thẩm quyền.

“Tinh thần chung là giao quyền cho địa phương: địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm” - Bộ trưởng nói.

Về nội dung định hướng, trong giai đoạn tới, chương trình sẽ tiếp tục tập trung 5 vấn đề khó khăn nhất hiện nay ở vùng đồng bào DTTS. Đây là những vấn đề có tính thời sự, bao gồm: điều kiện hạ tầng xã hội khó khăn nhất; chất lượng nguồn nhân lực thấp nhất; kinh tế - xã hội chậm phát triển nhất; tiếp cận dịch vụ khó khăn nhất; tỷ lệ hộ nghèo cao nhất.

Về cách làm, Bộ trưởng cho biết sẽ tập trung đổi mới cơ bản: "Cấp nào, người nào làm tốt nhất thì giao cho người đó. Làm có trọng tâm, trọng điểm. Trung ương chủ yếu xây dựng chính sách, kiểm tra giám sát, định hướng xây dựng mô hình; giao quyền cho địa phương quyết định từ nội dung chương trình, phân bổ nguồn lực”.

Nội dung Chương trình MTQG DTTS và miền núi giai đoạn 2026-2030 sẽ tập trung 5 trụ cột chính: đầu tư xây dựng, hoàn thiện hạ tầng thiết yếu, hạ tầng phục vụ phát triển sản xuất gắn với đảm bảo quốc phòng an ninh, chống biến đổi khí hậu; phát triển sản xuất, tạo sinh kế, tạo việc làm và phát triển hàng hóa; cung cấp đầy đủ, kịp thời, các dịch vụ công y tế, giáo dục có chất lượng; cải thiện các vấn đề về bình đẳng giới, phòng chống tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống; tập trung phát triển nhân lực, ưu tiên đầu tư cho một số nhóm DTTS rất ít người và vùng biên giới khó khăn.

Ngoài ra, thời gian tới, chương trình sẽ chú trọng phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số gắn với công tác tuyên truyền, vận động đồng bào DTTS chủ động triển khai công việc; phát huy vai trò của lực lượng biên phòng, già làng, trưởng bản, người có uy tín trong cộng đồng nhằm thực hiện tốt các nội dung đề ra.

Thủ tướng chỉ đạo Chương trình 1719 phải độc lập, bố trí 150-170 ngàn tỷ cho giai đoạn 2

Thủ tướng Phạm Minh Chính yêu cầu giai đoạn tới tiếp tục thực hiện Chương trình 1719 - Chương trình mục tiêu quốc gia độc lập dành riêng cho vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, với dự kiến kinh phí khoảng 150 ngàn tỷ đồng.

Thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia: Mệnh lệnh từ trái tim

Thủ tướng khẳng định việc thực hiện Chương trình phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi không chỉ là trách nhiệm, nghĩa vụ mà còn là mệnh lệnh từ trái tim, đặc biệt mang tính nhân văn.