Tích xưa kể lại, cách đây gần nghìn năm, trong một buổi thiết triều, vua Lý Thái Tông (1028-1054), vốn là một tín đồ của đạo Phật, phái Vô Ngôn Thông, kể cho quần thần nghe về giấc mơ thấy Phật bà Quan Âm ban cho một đóa sen tỏa sáng.
Nghe theo lời khuyên của nhà sư Thiền Tuệ, năm 1049, vua Lý quyết định cho xây công trình Liên Hoa đài (đài Hoa sen) với kiến trúc độc đáo: một điện thờ Phật bà Quan Âm đặt trên một cột gỗ lim trên mặt đất, thể hiện hình tượng bông sen nở trên cuống sen.
Liên Hoa đài nằm trong quần thể chùa Diên Hựu (ý nghĩa là Phúc lành dài lâu), tọa lạc trong viên lâm (vườn cảnh lớn, nơi nghỉ ngơi giải trí của vua) trên phần đất của thôn Thanh Bảo, huyện Quảng Đức, phía tây Hoàng thành Thăng Long. Dân gian còn gọi đây là chùa Một Cột hay chùa Mật.
Đến năm 1106, vua Lý Nhân Tông cho trùng tu, mở rộng chùa Diên Hựu thành một quần thể kiến trúc lớn hơn, xây thêm hồ vuông thả sen quanh Liên Hoa đài gọi là hồ Linh Chiểu.
Trải qua một số lần trùng tu, sửa chữa ở các thời Trần, Mạc, Hậu Lê, Nguyễn..., năm 1954, chùa Một Cột bị quân đội Pháp phá hủy.
Năm 1955, chùa được Nhà nước cho tái dựng theo bản thiết kế của kiến trúc sư Nguyễn Bá Lăng dựa trên kiến trúc từ thời Nguyễn.
Cột trụ là một khối tròn dựng bằng 2 cột đá chồng lên nhau (một phần chìm dưới hồ và phần nổi trên mặt nước) cao khoảng 4m, đường kính 1,2m. Xung quanh cột đá là hệ thống những thanh gỗ lim hình cong đỡ lấy lầu gỗ hình vuông ở bên trên, tạo sự liên tưởng về một đóa sen vươn thẳng trên mặt nước.
Lầu gỗ hình vuông (mỗi cạnh 3m) có tâm điểm là tượng Phật bà Quan Âm nghìn mắt, nghìn tay mạ vàng đặt trên một bông sen bằng gỗ được chạm khắc tinh xảo, sơn son thếp vàng. Phía trên là tấm hoành phi nhỏ sơn nền đỏ khắc 3 chữ vàng “Liên Hoa đài".
Mái chùa lợp ngói cổ, được trang trí “lưỡng long chầu nguyệt" (đôi rồng chầu mặt trăng) - hình ảnh đặc trưng trong kiến trúc nghệ thuật tâm linh của dân tộc Việt Nam.
Để lên Liên Hoa đài lễ Phật, cần phải qua 13 bậc thang (chiều rộng hơn 1m) với hai hàng tường gạch được xây dựng từ thời Lý.
Với kiến trúc ấn tượng thu hút đông đảo du khách trong nước và quốc tế, năm 1962, chùa Một Cột được xếp hạng là di tích lịch sử kiến trúc nghệ thuật quốc gia.
Năm 2006, tổ chức Kỷ lục Việt Nam đã xác lập chùa Một Cột là "Ngôi chùa có kiến trúc độc đáo nhất Việt Nam".
Năm 2012, ngôi chùa Việt gần nghìn năm tuổi này được tổ chức Kỷ lục châu Á công nhận là "Ngôi chùa có kiến trúc độc đáo nhất châu Á".
Di tích tâm linh đặc biệt
Ngày nay, chùa Một Cột - chùa Diên Hựu nằm trong quần thể khu di tích quảng trường Ba Đình và Lăng Chủ tịch Hồ Chí Minh.
Chùa Một Cột cùng với Khuê Văn Các (Văn Miếu) thường được lấy làm biểu tượng cho Hà Nội nghìn năm văn hiến, nơi lưu giữ nhiều giá trị văn hóa, tín ngưỡng của người Việt.
Người dân và phật tử muốn vào chùa chiêm bái, lễ Phật cần đi qua cổng kiểm soát an ninh ở số 19 phố Ngọc Hà.
Lần thứ hai tới thăm chùa Một Cột, chị Hoàng Nữ Ngọc Quỳnh ở Đắk Lắk tâm sự: “Mỗi lần ra Hà Nội, tôi đều muốn đi thăm các di tích lịch sử, danh lam thắng cảnh của dân tộc. Từ thời đi học, qua sách vở, tôi đã được biết chùa Một Cột là một ngôi chùa có lịch sử lâu đời, kiến trúc 'độc nhất vô nhị' ở Việt Nam cũng như khu vực châu Á. Đến vãn cảnh chùa, bên cạnh việc ôn lại lịch sử của dân tộc, tôi cũng muốn cầu nguyện cho đất nước thái bình, gia đình an yên, mọi người đều khỏe mạnh, hạnh phúc”.
20 năm làm hướng dẫn viên du lịch, anh Phạm Ngọc Đức (công ty Du lịch HIS Sông Hàn) từng dẫn rất nhiều đoàn du khách trong nước và quốc tế đến thăm chùa Một Cột.
Theo anh Đức, ngôi chùa cổ này là một điểm du lịch tâm linh được nhiều du khách lựa chọn. Đến đây, mọi người đều có cảm giác thanh tịnh, thư thái. Nhiều khách quốc tế sau khi nghe anh Đức thuyết minh đều khen đây là ngôi chùa đẹp, kiến trúc ấn tượng, độc đáo.
“Bên cạnh những giá trị lịch sử truyền thống dân tộc lâu đời, chùa Một Cột còn có một điểm đặc biệt, đó là nơi nhiều cặp vợ chồng đến cầu Phật phù hộ để sớm có con”, anh Đức cho hay.
Bà Hà - người làm nghề chụp ảnh tại khu vực chùa Một Cột gần 20 năm cho biết, bà chứng kiến nhiều người hiếm muộn tới đây thành tâm cầu nguyện.
Bà Hà kể thêm sự tích theo dân gian truyền miệng: Vua Lý mong mãi mà chưa có con nối dõi, thường hay tới chùa Một Cột để cầu nguyện. Một hôm, vua nằm mộng thấy Đức Phật bà Quan Âm trao cho một bé trai. Không lâu sau đó, hoàng hậu hạ sinh hoàng tử. Để tạ ơn Đức Phật bà Quan Âm, vua cho người tu sửa, xây thêm ngôi chùa bên cạnh chùa Một Cột, tạo thành quần thể chùa Diên Hựu.
Tổ chức Kỷ lục châu Á công nhận chùa Một Cột là ngôi chùa có kiến trúc độc đáo nhất.
Comments